Σήμερα συμπληρώνονται 4 χρόνια από την ημέρα που η Ελλάδα κατέγραψε το πρώτο κρούσμα του κορονοϊού.
Η 26η Φεβρουαρίου του 2020 σηματοδότησε για τη χώρα μας την αρχή του τετραετούς “εφιάλτη” του κορονοϊού, διάστημα κατά το οποίο η Ελλάδα μαζί -με την υπόλοιπη ανθρωπότητα- βίωσε τρόμο, ασάφεια, περιορισμούς και θρήνησε χιλιάδες θύματα από τη νόσο COVID-19, τα οποία εκτιμάται ότι ξεπέρασαν τα 37.000.
Η πανδημία του κορονοϊού άφησε “πληγές” και ενώ έχει πλέον τελειώσει, τα “μαθήματα” από αυτήν τη δύσκολη δοκιμασία είναι ακόμη επίκαιρα, λένε οι επιστήμονες.
Προσθέτουν δε πως η επόμενη πανδημία δεν θα είναι πολύ μακριά και γι’ αυτό θα πρέπει να προετοιμαστούμε.
“Το ΕΣΥ πρέπει να μπορεί να σηκώσει το βάρος και να είναι έτοιμο για μια επόμενη πανδημία”, προειδοποιεί σε συνέντευξή του στο iatropedia.gr, ένας εκ των πρωταγωνιστών γιατρών αυτής της δύσκολης τετραετίας, ο Καθηγητής Πνευμονολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, Νίκος Τζανάκης.
Ήταν ο επιστήμονας που μέσω των μαθηματικών επιδημιολογικών μοντέλων που “έτρεχε” με την ομάδα του στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, προέβλεπε πολύ συχνά την πορεία του ιού SARS-CoV-2 και καθοδηγούσε τους πολίτες, αλλά και τις αρμόδιες υγειονομικές αρχές για τις βέλτιστες υγειονομικές πρακτικές.
“Με τις οικονομικές, κοινωνικές, επιστημονικές και κλιματικές αλλαγές που συμβαίνουν στον πλανήτη, συσσωρεύονται παράγοντες αυξημένης πιθανότητας υποτροπών πανδημιών από ιούς που μέχρι στιγμής δεν είναι γνωστοί”, αναφέρει συγκεκριμένα ο επιστήμονας και εκτιμά πως η επόμενη πανδημία μπορεί να συμβεί σε λιγότερο από 10 χρόνια.
“Από τον τρόπο που έχει οργανωθεί η κοινωνική μας ζωή, από την έντονη κοινωνική ζωή που έχουμε, τα ταξίδια, τις μεταναστευτικές ροές, οικονομικά και άλλα προβλήματα, όλοι αυτοί οι παράγοντες μαζί συμβάλλουν επιδημιολογικά ώστε η επόμενη πανδημία που θα έρθει να επιταχυνθεί”, λέει και προσθέτει:
“Είχαμε πανδημία το 2011 και το 2020. Τώρα πιθανότατα να αντιμετωπίζουμε μια τέτοια κατάσταση κάθε 7 με 8 χρόνια, ή ακόμη και κάθε 5 με 6 χρόνια”, σημειώνει.
Διαβάστε ολόκληρη την συνέντευξη που παραχώρησε ο Καθηγητής Τζανάκης, στο iatropedia.gr.
«Οι ιοί κάνουν πλέον συχνότερα εξελικτικά άλματα»
Κύριε Καθηγητά, η επόμενη πανδημία θα έχει την καταστροφική ένταση της πανδημίας που προκάλεσε ο SARS-CoV-2, με τα lockdowns, την επιβάρυνση στα συστήματα Υγείας και τους θανάτους, ή εκτιμάτε ότι θα είναι πιο ήπια;
Αυτό δεν το ξέρει κανείς. Εξαρτάται από το είδος του ιού. Αν είναι ένας ιός που δεν έχει προσβάλλει ξανά τους ανθρώπους και είναι άγνωστος για το ανθρώπινο αμυντικό σύστημα, υπάρχουν όλες οι προϋποθέσεις να εξελιχθεί σαν την πανδημία που ζήσαμε, αυτή του κορονοϊού. Γι’ αυτό ο κόσμος πρέπει να προετοιμαστεί. Η επιστήμη, τα κράτη, ο ΟΗΕ, οι πάντες.
Ειδικεύεστε στα επιδημιολογικά μοντέλα και παρακολουθείτε τις εξελίξεις. Πότε προβλέπετε εσείς οι επιστήμονες ότι θα αντιμετωπίσουμε ξανά την πρόκληση μιας πανδημίας;
Αυτή τη στιγμή στον πλανήτη συντελούνται πολύ μεγάλες κλιματικές, οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές. Σε αυτές περιλαμβάνονται και οι μεγάλες μεταναστευτικές ροές, η ανισοκατανομή του πλούτου, η έντονη οικονομική δραστηριότητα που πολλές φορές λαμβάνει επικίνδυνες διαστάσεις.
Όλα αυτά είναι επιδημιολογικοί παράγοντες που μπορούν να συμβάλλουν στην εξέλιξη να έχουμε επόμενη πανδημία σε χρόνο βραχύτερο από τον συνηθισμένο. Τώρα έχουμε πανδημία κάθε 10 χρόνια περίπου, όμως, πιθανώς να αντιμετωπίσουμε αυτό το πρόβλημα νωρίτερα. Είχαμε το 2011 και το 2019 – 2020, δεν αποκλείεται να αντιμετωπίζουμε μια τέτοια κατάσταση κάθε 7 με 8 χρόνια, ή ακόμη και κάθε 5 με 6 χρόνια.
Υπάρχουν μελέτες γι’ αυτό ή είναι επιστημονική θεωρία;
Είναι επιστημονικές θεωρίες, που βασίζονται όμως σε κάποια σοβαρά ιστορικά και επιστημονικά γεγονότα, καθώς και σε επιδημιολογικούς παράγοντες που εκτιμούμε στο σήμερα.
Επίσης, μέσα από την εξελικτική βιολογία, οι βιολόγοι έχουν παρατηρήσει έντονες αλλαγές σε μια σειρά από ιούς οι οποίοι -ενώ κανονικά δεν προσβάλλουν τους ανθρώπους- φαίνεται να κάνουν εξελικτικά άλματα τα οποία τους φέρνουν πιο κοντά στο να γίνουν μολυσματικοί για τον άνθρωπο.
Παράδειγμα είναι κάποιοι ιοί της γρίπης, του συμπλέγματος ΗΝ που θα μπορούσαμε να τους πούμε και ιούς των πτηνών, οι οποίοι φαίνεται ότι κάνουν εξελικτικά άλματα. Κάποιοι από αυτούς ανιχνεύονται σε κάποια θηλαστικά, κάτι που σημαίνει ότι δεν αποκλείεται σε μερικές ακόμη μεταλλάξεις να γίνουν ικανοί αυτοί οι ιοί να μολύνουν και ανθρώπους.
Να μολύνουν ίσως ναι, αλλά είναι ικανοί να προκαλέσουν και πανδημίες;
Αυτό είναι μια άλλη συνθήκη. Εάν είναι ιοί οι οποίοι δεν έχουν ξαναεμφανιστεί στην ανθρώπινη ιστορία, πολύ πιθανόν να υπάρχουν όλες οι προϋποθέσεις να εξελιχθεί σε πανδημία αυτό, ναι.
Ενδέχεται όλη η αυτή η κατάσταση που αντιμετωπίζουμε μετά την πανδημία, με κοινούς ιούς που προκαλούν επιδημίες και αυξημένους θανάτους (π.χ. στρεπτόκοκκος, μηνιγγιτιδόκοκκος κ.α.) αυτό να μην είναι αποτέλεσμα της μεταπανδημικής εποχής, όπως λέμε, αλλά να συμβαίνει κάτι άλλο;
Όχι. Αυτό αποτελεί μια παρενέργεια και μια επιπλοκή όλων των πανδημιών και ιδιαίτερα της πανδημίας του κορονοϊού που πήραμε εκτεταμένα μη φαρμακευτικά και περιοριστικά μέτρα, με αποστασιοποίηση, εκτεταμένη χρήση μασκών και lockdown.
Δημιουργήθηκε ένα ανοσολογικό έλλειμμα σε επίπεδο κοινότητας και σε επίπεδο ατομικό. Αυτό το ανοσολογικό “δάνειο”, όπως το έχω ονομάσει, δημιούργησε τις συνθήκες έτσι ώστε συνηθισμένοι ιοί να εκδηλωθούν και βαρύτερα και συχνότερα τα μεταπανδημικά χρόνια.
«Πιστεύω ότι σε ένα χρόνο θα ομαλοποιηθεί αυτή η κατάσταση»
Με αφορμή τη συμπλήρωση των 4 χρόνων από την εμφάνιση του πρώτου κρούσματος στην Ελλάδα, ποιο είναι το μάθημα που πιστεύετε ότι θα έπρεπε να έχουμε πάρει τόσο στη χώρα μας όσο και συνολικά, ως ανθρωπότητα;
Αυτό που απαιτείται και το μάθαμε μέσα από την πανδημία είναι πως -τόσο σε πλανητικό επίπεδο όσο και σε διακρατικό και επιστημονικό επίπεδο- χρειάζεται επειγόντως η εφαρμογή πρωτοκόλλων γρήγορης ανίχνευσης και γρήγορης απόκρισης, εάν υπάρξει μια νέα τέτοιου είδους απειλή.
Ακούμε συχνά, κ. Τζανάκη, ότι το ΕΣΥ άντεξε στην πανδημία. Έχοντας πάρει πλέον μια χρονική απόσταση, που καταλήγουμε; Άντεξε πραγματικά τελικά το σύστημα Υγείας στην Ελλάδα;
Νομίζω ότι αν βάλουμε το ΕΣΥ σε μια συγκριτική ιεράρχηση με τα υπόλοιπα κράτη της Ευρώπης, δεν μπορώ να πω ότι αποτύχαμε στην πανδημία. Σίγουρα θα μπορούσαμε να τα πάμε καλύτερα.
Τι χρειαζόμασταν που δεν το είχαμε και τι δεν κάναμε για να τα πάμε καλύτερα;
Νομίζω ότι χρειάζεται και σήμερα ακόμα, να οργανωθεί καλύτερα το υγειονομικό σύστημα της Ελλάδας, ποιοτικότερα και να οργανωθούν και να στελεχωθούν όλες εκείνες οι κρίσιμες δομές που χρειάζονται στις περιπτώσεις των πανδημιών, όπως είναι η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, οι Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) και τα Δευτεροβάθμια και Τριτοβάθμια νοσοκομεία, ώστε οι διαδικασίες πρόσβασης όλων των ανθρώπων και των κατοίκων της Ελλάδας στις υπηρεσίες υγείας και είναι άμεσες.
«Πρέπει το ΕΣΥ να μπορεί να σηκώσει το βάρος και να είναι έτοιμο για μια επόμενη πανδημία»
Οι μεταρρυθμίσεις που δρομολογούνται τελευταία στην Υγεία πιστεύετε ότι είναι σε θετική κατεύθυνση, ώστε να υπάρξει αυτή η «θωράκιση» για την επόμενη πανδημία και μάλιστα σε σύντομο χρονικό διάστημα, όπως λέτε;
Η πρόσληψη προσωπικού και οι υπόλοιπες αλλαγές που γίνονται νομίζω πως είναι προς τη σωστή κατεύθυνση. Ωστόσο, δεν επαρκούν και δεν είναι αρκετές.
Θα πρέπει να παρθούν και άλλα μέτρα προς την κατεύθυνση της στελέχωσης, της οργάνωσης, αλλά και της ποιοτικής αναβάθμισης των υπηρεσιών υγείας σε επίπεδο και δημόσιου αλλά και ιδιωτικού τομέα.
Τα εμβόλια κύριε Καθηγητά δεν έφτασαν παντού, σε όλο τον πλανήτη. Και κυρίως στις ποσότητες που είχε ανάγκη η ανθρωπότητα για να μπορέσει οργανωμένα και συντεταγμένα να ξεπεράσει τον κίνδυνο. Γιατί συνέβη και τι μας λέει αυτό, για τις μελλοντικές πανδημίες;
Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο πλανήτης είναι η ισότιμη πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας όλων των ανθρώπων του πλανήτη. Είναι μια κρίσιμη παράμετρος. Κατ’ αρχήν υπάρχει μια ηθική και ανθρωπιστική υπόσταση, γιατί πρέπει όλοι μας να έχουμε ισότιμη πρόσβαση στα εμβόλια και σε οποιαδήποτε υπηρεσίες υγείας. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό.
Υπάρχει και μία πρακτική αξία διότι εάν δεν εμβολιαστεί και δεν προφυλαχτεί ένα μέρος του πλανήτη, πάρα πολύ εύκολα αυτό μπορεί να είναι η «θρυαλλίδα», η «πυριτιδαποθήκη», όπου μια πανδημία μπορεί να μην ελεγχθεί. Το είδαμε αυτό σε επανειλημμένες παραγωγές μεταλλαγμένων στελεχών σε χώρες της Αφρικής που είχαν χαμηλή εμβολιαστική κάλυψη.
Τι πρέπει να γίνει και ποιος θα πρέπει να αναλάβει αυτήν την ευθύνη;
Είναι ευθύνη των φορέων υγείας σε πλανητικό επίπεδο, όπως είναι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) και βεβαίως πρωτίστως ευθύνη και οικονομική συνδρομή θα πρέπει να έχουν κυρίως οι προηγμένες χώρες.
Δεν μπορούμε την ευθύνη να την δώσουμε σε χώρες ανήμπορες και οικονομικά εξαθλιωμένες. Είναι καθαρά ευθύνη του προηγμένου κόσμου, ο οποίος και εν πολλοίς εκμεταλλεύεται -θα έλεγα ανήθικα- πλουτοπαραγωγικές πηγές αυτών των περιοχών του κόσμου.
Της Γιάννας Σουλάκη/iatropedia.gr
