Με την τελευταία απογραφή του 2021 ήρθε στο προσκήνιο η δημογραφική οπισθοδρόμηση της Ελλάδας.
Συνέπεια αυτής της οπισθοδρόμησης ήταν να ενταθεί το τελευταίο διάστημα μία μεγάλη συζήτηση στη χώρα αναφορικά με τις συνέπειες και επίσης τις ενέργειες και τις πολιτικές που θα πρέπει να ενταθούν από την Πολιτεία, για να αντιμετωπιστεί αυτή η κρίση. Το τελευταίο διάστημα, ο διαρκής μειούμενος αριθμός μαθητών και οι συνέπειες αυτού στο κλείσιμο σχολείων σε όλη την ελληνική επικράτεια και ιδιαίτερα στην επαρχία, ενίσχυσαν το κλίμα ανησυχίας που ήδη είχε διαμορφωθεί. Αν σκεφτούμε ότι από τους 115.000 μαθητές της Α’ Δημοτικού του 2014 φθάσαμε στους 71.000 σε μία δεκαετία, με τάσεις περαιτέρω μείωσης, καταλαβαίνουμε την αλήθεια των αριθμών. Με το δεδομένο ότι οι γεννήσεις στη χώρα ήταν 69.675 το 2024, αντιλαμβανόμαστε ότι η κατηφόρα της γεννητικότητας συνεχίζεται με έντονο ρυθμό αφού οι μαθητές της Α’ Δημοτικού του 2030 θα είναι λιγότεροι από 55.000.
Τριπλό πρόβλημα
Έτσι, η Ελλάδα σήμερα ορθώς σε πολιτικό επίπεδο έχει το αρμόδιο υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, το οποίο ήδη λαμβάνει μέτρα προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης των κοινωνικών πολιτικών και της στήριξης της ελληνικής οικογένειας. Αν και τα μέτρα αυτά κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση, δεν θα μπορούσε σε καμιά περίπτωση να τεκμηριωθεί ότι επαρκούν τόσο σε εύρος όσο και σε βάθος. Το Δημογραφικό δεν είναι μόνο η σημερινή υπογεννητικότητα και η ενίσχυση των γεννήσεων. Το πρόβλημα στην επιστήμη της δημογραφίας είναι τριπλό. Η χαμηλή γονιμότητα, η γήρανση του πληθυσμού και η μετανάστευση των νέων μάς φέρνουν αντιμέτωπους με μία κατάσταση που λίγο πολύ έχει πάρει το δρόμο της. Απαιτείται, λοιπόν, άμεσα, μία συνεκτική, πολυετής πολιτική με διακομματική συμφωνία, δεσμευμένη σε ορίζοντα τουλάχιστον 10–15 ετών. Αντίθετα, σήμερα βλέπουμε διάσπαρτα μέτρα (επιδόματα, λειτουργία βρεφονηπιακών σταθμών, φοροελαφρύνσεις), αλλά συνεχίζει να υπολείπεται στην Ελλάδα η ολιστική αρχιτεκτονική της δημογραφικής πολιτικής της χώρας.
Μερικές σκέψεις που μπορούμε να κάνουμε έχουν να κάνουν με μία καθολική πρόσβαση σε ποιοτική προσχολική φροντίδα, συνεχή και σταθερή στήριξη του ζητήματος της στέγασης, ζητήματα σχετικά με την εργασία και τη γονεϊκότητα, με ευελιξία (τηλεργασία, μερική απασχόληση), τις πολιτικές ισότητας φύλων ιδιαίτερα στον ιδιωτικό τομέα. Επίσης, απουσιάζουν ακόμα, οι σοβαρές περιφερειακές στοχεύσεις, κυρίως στην ελληνική επαρχία, και ένα ισχυρό πλαίσιο επιστροφής της τελευταίας γενιάς των αποδήμων. Χωρίς αυτά, τα μέτρα μοιάζουν περισσότερο ανακουφιστικά παρά μετασχηματιστικά. Η Ελλάδα, έχει ήδη απωλέσει 500.000 κατοίκους κατά τον 20ό αιώνα. Και τα πράγματα είναι ακόμα πιο δυσοίωνα για το επόμενο διάστημα. Τα περισσότερα δημογραφικά μοντέλα μας δείχνουν την Ελλάδα του 2050 να κινείται λίγο πάνω από 8,5 εκατ. κατοίκους και να είναι ορατός ο κίνδυνος το 2100 να μιλάμε πια για την Ελλάδα των 6,5 εκατ. κατοίκων μόνο!
Δημογραφικό μοντέλο
Το ερώτημα, βέβαια, είναι πού αναμένεται να χτυπήσει η δημογραφική συρρίκνωση της χώρας περισσότερο; Στο τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας & Ανάπτυξης του ΑΠΘ «τρέξαμε» ένα δημογραφικό μοντέλο το οποίο μας δίνει τον πληθυσμό του 2050 σε κάθε οικισμό και δήμο της χώρας. Τα αποτελέσματα αν και ήταν αναμενόμενα για τον επιστημονικό κόσμο αποκαλύπτουν μερικές τραγικές συνέπειες για την Ελληνική επαρχία. Περίπου 12.000 θα είναι το 2050 τα χωριά κάτω των 1.500 κατοίκων που πρόσφατα ανακοινώθηκε ότι θα ενισχυθούν με μέτρα όπως η μείωση του ΕΝΦΙΑ. Από αυτά σχεδόν 8.000 χωριά θα «ξεμείνουν» με πληθυσμό ηλικιωμένων κάτω των 100 κατοίκων. Πρόκειται δηλαδή για χωριά-φαντάσματα που με δυσκολία θα διαθέτουν έστω ένα μικρό καφενείο. Συγχρόνως, περίπου 1.200 μικρά χωριά της επαρχίας εξαφανίζονται εντελώς από τον χάρτη. Τέλος, θα υπάρχουν 15 μεγάλες πόλεις άνω των 50.000 κατοίκων εκτός της Αττικής και της Θεσσαλονίκης, που επίσης δέχονται δημογραφικές πιέσεις.
ΔΗΜΟΙ ΜΕ ΜΕΙΩΣΕΙΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΑΝΩ ΤΟΥ 40%
ΔΗΜΟΙ ΠΟΥ ΘΑ ΜΕΙΩΘΕΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ Ο ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΤΟΥΣ
ΜΕΓΑΛΟΥΠΟΛΕΙΣ
Τι πρέπει να γίνει
Κλείνοντας, είναι προφανές ότι το δημογραφικό ζήτημα δεν λύνεται με έναν μαγικό τρόπο και το πλαίσιο αναστροφής της πορείας της χώρας θα αποδώσει σε τουλάχιστον δέκα με είκοσι έτη. Αν βέβαια δημιουργηθεί ένα προστατευτικό δίχτυ για την ελληνική οικογένεια. Προφανώς, πρακτικές όπως η βοήθεια 1.000 ή 2.000 ή και 3.000 ευρώ ανά γέννα, δεν αρκούν και δεν θα αναστρέψουν το κλίμα. Από τη στέγαση των ζευγαριών, τη σοβαρή οικονομική βοήθεια στις νέες μητέρες έως ότου ενηλικιωθούν τα τέκνα τους, την ενίσχυση της σοβαρής μετανάστευσης με ειδικευμένο δυναμικό, την ανάσχεση της φυγής των νέων στο εξωτερικό και τελικά την εφαρμογή ενός ισχυρού και μακρόπνοου πλαισίου πολιτικών και μέτρων, φαίνεται να είναι η μόνη λύση που έχουμε, έστω και αργά.Σε κάθε περίπτωση, το 2050 η τεράστια μείωση των εισφορών από τη μείωση του ενεργού πληθυσμού και η υπέρογκη αύξηση των αναγκαίων παροχών σε περίθαλψη, φροντίδα και συντάξεις θα φέρουν τη χώρα μπροστά σε δύσκολες αποφάσεις, όπως η αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης και η σοβαρή μείωση του κοινωνικού κράτους.
Νικόλας Καρανικόλας
Αναδημοσίευση από τη Βραδυνή της Κυριακής
